Z klasą o kulturze

Co mają z tym wspólnego klasy

Partycypacja obywatelska jest w ostatnich latach coraz powszechniejszym zjawiskiem – słyszymy o budżetach partycypacyjnych, funduszach sołeckich, konsultacjach społecznych, itp. Niejednokrotnie procesy partycypacji napotykają na różnorodne bariery. Jako socjologowie stawiamy hipotezę, że niektóre z tych barier wynikają z pochodzenia społecznego uczestników, a także osób nieobecnych, których głos powinien zostać wzięty pod uwagę, ale nie jest, bo nie przyszły. W projekcie odwoływaliśmy się do koncepcji Pierre’a Bourdieu, która wyjaśnia różnice w stylach życia, sposobach funkcjonowania i motywacjach ludzi w oparciu o zróżnicowanie klasowe.

Dlaczego w Ornecie

W województwie warmińsko-mazurskim, w latach 2010-2015, przeprowadzone było kilka badań dotyczących kultury. Uwidoczniły one bardzo wyraźnie klasowe style życia. Wśród badaczy byli specjaliści naszej Fundacji, którzy dostrzegli, że Orneta skupia zróżnicowanie klasowe jak w soczewce. Ponadto znajduje się tam dom kultury od niedawna otwarty na zmiany, na ludzi, na współpracę lokalną. Zespół MDK postrzega swoja rolę jako animatora zmiany społecznej, który chce włączać wszystkie grupy mieszkańców do współtworzenia kultury. Fundacja Pole Dialogu ma zaś doświadczenie w prowadzeniu działań włączających ludzi do współdecydowania o programie w domach kultury. Naturalnym krokiem było zatem podjęcie partnerskiej współpracy.

Co działo się w projekcie

Działania były rozłożone na cały rok – od kwietnia 2015 r. do końca kwietnia 2016 r. Podstawowe – odbywały się w Ornecie i okalających ją wsiach, a upowszechniające metodologię przezwyciężania barier klasowych w procesach partycypacji – w różnych miejscach w kraju.

Działania w Ornecie podzieliliśmy na trzy etapy.

Etap I – przygotowania

Wspólnie z zespołem MDK, przygotowywaliśmy się do przeprowadzenia dalszych działań. Były to spotkania i rozmowy o procesie partycypacji, o obawach i nadziejach z nim związanych. Ze strony MDK brał w nich udział cały, 8-osobowy zespół pracowników, a po stronie Fundacji, w działania w Ornecie zaangażowanych było troje specjalistów merytorycznych: Przemysław Sadura, Katarzyna Murawska i Dorota Olko. W dalszych działaniach, praca oraz wzajemne uczenie się od siebie, odbywały się w trzech tandemach, po jednej osobie z MDK i z fundacji.

Na tym etapie, zapraszaliśmy także do udziału w projekcie grupy nieformalne, organizacje pozarządowe i inne orneckie instytucje oraz podorneckie świetlice wiejskie. Byliśmy też obecni na ważnych orneckich wydarzeniach – np. Dniach Ornety, Dożynkach, by poznawać mieszkańców miasta i okolic. Pracownicy MDK, przy wsparciu naszego zespołu, informowali o działaniach projektowych i pozyskiwali osoby chętne do udziału w kolejnych etapach.

Etap II – program MDK na 2016 r. i budżet na 2017 r.

W drugiej części projektu, która miała miejsce od jesieni 2015 r. do wiosny 2016 r., wspólnie z mieszkańcami i zespołem MDK wypracowywaliśmy program MDK na 2016 r., budżet programowy na rok 2017 oraz zaplanowaliśmy i zorganizowaliśmy imprezę, której program integrował potrzeby różnych grup społecznych. W prace włączyło się ok. 160 osób podczas 6 warsztatów z grupami mieszkańców, oraz ok. 80 osób podczas 6 warsztatów z wszystkimi interesariuszami. Odbyło się również kilkanaście nieformalnych, indywidualnych rozmów z mieszkańcami.

Były to między innymi ogniska we wsiach zorganizowane z pomocą świetlic wiejskich, na które zapewniliśmy transport dla osób z okolicznych wsi (brak transportu publicznego w gminie jest kluczową barierą uczestnictwa w kulturze). W wyniku spotkań zebraliśmy pomysły i potrzeby różnych grup, dyskutowaliśmy o nich z pracownikami MDK, wspólnie przeanalizowaliśmy i dostrzegliśmy różnice w oczekiwaniach. Dzięki temu docenione zostały potrzeby związane ze wspólnym spędzaniem czasu, budowaniem więzi i integracją.

Zależało nam, by znaczący udział w procesie tworzenia oferty kulturalnej mieli mieszkańcy o różnorodnym pochodzeniu społecznym. Ważny był też głos przedstawicieli organizacji i instytucji.

MDK deklaruje, że będzie realizował wspólnie opracowany program. Pierwszym, namacalnym dowodem było nowe wydarzenie – Dzień Mieszkańca. Jego program został opracowany wspólnie z mieszkańcami, włączyli się oni również w jego realizację, poprzez udział w kilku spotkaniach organizacyjnych i prowadzenie różnorodnych atrakcji podczas samego wydarzenia. Była to całodniowa impreza, której program odpowiadał na postulaty przedstawicieli różnych klas społecznych. Odbyła się 19 marca 2016 r., udział wzięło ok. 400 osób. Dzień Mieszkańca został również uwzględniony w budżecie na kolejny rok kulturalny.

Etap III – strategia dla kultury w Ornecie

Równolegle z II etapem, od listopada 2015 do kwietnia 2016, toczyły się prace związane z długofalowym podejściem do kultury na terenie Ornety. Wynikały one z potrzeby zacieśnienia współpracy pomiędzy różnymi instytucjami, organizacjami i grupami tworzącymi kulturę w mieście i gminie Orneta. Prace dotyczyły zarówno lepszego przepływu informacji pomiędzy nimi, dzielenia się zasobami, a także uspójnienia działań na rzecz rozwoju społeczności lokalnej poprzez kulturę. W tworzenie programu współpracy międzyinstytucjonalnej zaangażowało się 25 instytucji i organizacji działających na terenie gminy Orneta. Były to władze miasta, szkoły, przedszkola, biblioteki, ośrodek sportu, świetlice wiejskie, inne instytucje samorządowe oraz organizacje pozarządowe. Odbyło się pięć warsztatów – grupowych spotkań roboczych i kilka spotkań z przedstawicielami instytucji.

Działania popularyzujące

Poza działaniami w samej Ornecie chcieliśmy zainteresować naszym podejściem liderów opinii, decydentów, ekspertów, kluczowe instytucje ze środowiska instytucji kultury, organizacji pozarządowych, samorządowego, mediów i akademii.

Zespół merytoryczny można było spotkać na różnych konferencjach i seminariach (m.in. 2 i 3 Forum Praktyków Partycypacji w Warszawie, Konferencji „Diagnoza w kulturze” w Poznaniu), a także usłyszeć w radio RDC i TOK FM.

W kwietniu 2016 r. zorganizowaliśmy dwa seminaria, regionalne w Olsztynie i podsumowujące, o zasięgu krajowym, w Warszawie. Służyły one, oprócz podzielenia się refleksjami z realizacji projektu, również wypracowaniu rekomendacji dla innych miejsc, które chciałyby wdrożyć wypracowaną metodologię.

Pod koniec projektu wydaliśmy e-publikację „Z klasą o kulturze. Testowanie granic klasowych w partycypacji kulturalnej i obywatelskiej” zbierającą doświadczenia projektu, oraz pakiet Rekomendacji dla instytucji kultury. Obie są dostępne do pobrania w biblioteczce poniżej, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

W dwutygodniku Kontakt w czerwcu 2016 ukazał się wywiad z Przemysławem Sadurą i Katarzyną Murawską „Poluzować definicję kultury„, przeprowadzony przez Macieja Onyszkiewicza. Zostały w nim omówione doświadczenia z działań w Ornecie.

Biblioteczka

      Katarzyna Murawska, Dorota Olko, Przemysław Sadura. Z klasą o kulturze. Testowanie granic klasowych w partycypacji kulturalnej i obywatelskiej, Fundacja Pole Dialogu, Warszawa 2016.

 Katarzyna Murawska, Dorota Olko, Przemysław Sadura. Z klasą o kulturze. Testowanie granic klasowych w partycypacji kulturalnej i obywatelskiej. Rekomendacje dla instytucji kultury, Fundacja Pole Dialogu, Warszawa 2016.

Raporty z badań, z których korzystaliśmy planując nasz projekt:

1. Klasowe zróżnicowanie stylów życia a stosunek do teatru

2. Praktyki kulturowe klasy ludowej

Projekt „Z klasą o kulturze. Przekraczanie barier klasowych w partycypacji obywatelskiej” był realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji finansowanego z funduszy EOG.