Edukacja o budżecie partycypacyjnym w szkołach na Targówku

Kontekst

W Warszawie budżet partycypacyjny został wprowadzony w 2013 r. Przed rozpoczęciem projektu odbyły się dwie jego edycje – na rok 2015 oraz 2016. Jesienią 2015 roku została ogłoszona kolejna – na rok 2017. Mieszkańcy decydowali o przeznaczeniu coraz większej kwoty z budżetów dzielnic. Na Targówku było to 1,36 mln zł w pierwszej edycji i 2,86 mln zł – w drugiej. W trzeciej było to 3,12 mln zł na realizację projektów zgłoszonych przez mieszkańców (1% budżetu dzielnicy na rok 2017).

Na Targówku, tak jak i w innych dzielnicach, z roku na rok zwiększa się udział mieszkańców. Rośnie nie tylko liczba zgłoszonych projektów, ale również liczba osób uczestniczących w głosowaniu. Jednak w pierwszej edycji wśród projektodawców nie było ani jednej osoby poniżej 18 roku życia, a w drugiej – tylko jedna zgłosiła swój pomysł. Również udział młodych ludzi w publicznych debatach czy głosowaniu jest znikomy, jak wskazują statystyki udostępnione przez urząd Targówka.

Co chcieliśmy zmienić?

Na poziomie Targówka

Place zabaw, siłownie zewnętrzne, place do stuntu czy skateparki, koncerty, festiwale i różnego rodzaju warsztaty – to tylko kilka przykładów pomysłów, które są adresowane do dzieci i młodzieży. Wpływ na ich ostateczny kształt powinni mieć także oni. Chcielibyśmy, bo młodzi ludzie potrafili zgłaszać swoje potrzeby i zajmować stanowisko w sprawach publicznych.

Zależy nam, by nastolatkowie pełniej rozumieli funkcjonowanie samorządu, a w szczególności jego budżet. Ważne jest także zrozumienie różnorodności potrzeb innych grup społecznych. Chcemy, by stawali się świadomymi, odpowiedzialnymi obywatelami, by wiedzieli jak mogą wpływać na to co dzieje się w ich mieście. Uważamy, że dobrą drogą jest rozpoczęcie od swojego najbliższego otoczenia – fragmentu dzielnicy w której mieszkają i/lub uczą się, przebywają na co dzień. Proces warszawskiego budżetu partycypacyjnego wpisuje się w ten kierunek.

Nasz projekt, roboczo nazywany „Edukacja o budżecie partycypacyjnym w szkołach na Targówku”, miał zachęcić młodych do większej aktywności w ramach budżetu partycypacyjnego. Podpowiadaliśmy im, w jaki sposób mogą się zaangażować w zmienianie swojego osiedla, dzielnicy, miasta. Ważne było, by chętni uczniowie zgłosili swoje projekty do dzielnicowego budżetu partycypacyjnego.

Na poziomie miast/a

W oparciu o doświadczenia zebrane podczas realizacji projektu, oraz o wskazówki z jego ewaluacji, opracowaliśmy model szkolnej edukacji obywatelskiej. Model ten zakłada zaangażowanie nie tylko uczniów, ale również nauczycieli, dyrektorów, organizacji pozarządowych i urzędników. Podczas spotkań z przedstawicielami innych dzielnic i instytucji ogólnomiejskich omówiliśmy wyniki projektu, skonfrontowaliśmy z innymi doświadczeniami.

Tak wypracowany model upowszechnialiśmy podczas seminariów. Zaprosiliśmy na nie zarówno osoby zainteresowane z Warszawy, jak i innych miast prowadzących budżet obywatelski lub rozważających jego wprowadzenie.

Podsumowaniem projektu jest publikacja „Młodzież i budżet partycypacyjny. Otwieranie drzwi do demokracji„. Zawiera ona opis wypracowanego modelu. Ponadto przedstawiamy w niej nasze doświadczenia, wnioski z ewaluacji i dobre praktyki służące rozwijaniu postaw obywatelskich w szkołach. Jest to zbiór praktycznych wskazówek do wykorzystania zarówno w Warszawie, jak i innych miastach.

Co robiliśmy?

Angażowanie urzędników

Działaliśmy w ścisłej współpracy z Urzędem Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy, a w nim nie tylko z wydziałem nadzorującym realizację projektów, ale także Wydziałem Edukacji i Wychowania, oraz Zespołem ds. Budżetu Partycypacyjnego. Na etapie pisania projektów włączyły się także odpowiednie komórki merytoryczne. Równolegle konsultowaliśmy się z Centrum Komunikacji Społecznej m.st. Warszawy, Biurem Edukacji m.st. Warszawy i Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. Było to ważne, by zapewnić spójność naszych działań z tymi prowadzonymi przez urząd. Liczyliśmy, że w długofalowej perspektywie projekt przyczyni się do większego zrozumienia pomiędzy urzędnikami a młodymi mieszkańcami, a edukacja przebiegała w dwie strony – między uczniami i urzędnikami.

Włączanie szkół

W sierpniu i wrześniu 2015 r. spotkaliśmy się z wszystkimi dyrektorami z 11 publicznych szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na Targówku. Wyjaśnialiśmy im znaczenie, cel i przebieg projektu. Doceniali oni wagę tego rodzaju wsparcia dla edukacji obywatelskiej ich uczniów. Dzięki ich przychylności mogliśmy objąć naszymi działaniami aż 92 klasy. Umożliwili nam również dotarcie do nauczycieli swoich szkół.

Wsparcie nauczycieli

Zdawaliśmy sobie sprawę, że temat może być nowy dla nauczycieli. Dlatego zadbaliśmy by nauczyciele – wychowawcy wspomnianych 92 klas oraz nauczyciele WOS, przedsiębiorczości oraz inni zainteresowani, otrzymali solidną porcję wiedzy o budżecie partycypacyjnym. Warsztaty z nauczycielami w każdej ze szkół odbyły się na przełomie września i października 2015 r. Tu również miała miejsce wzajemna edukacja: dowiadywaliśmy się jak najskuteczniej w danej szkole przekazywać uczniom wiedzę. Rozmawialiśmy również o motywacji do zaangażowania się w budżet partycypacyjny na różnych jego etapach. Liczyliśmy, że tak przygotowani nauczyciele wesprą swoich uczniów na dalszych etapach projektu.

Inspirowanie uczniów

W każdej z klas nasi edukatorzy prowadzili 2 lekcje o budżecie partycypacyjnym. Lekcje zostały podzielone na edukacyjne oraz kreatywne. Uczniowie zapoznali się z ideą budżetu partycypacyjnego, dowiedzieli się jakie zadania ma dzielnica i na co wydaje pieniądze. Wspólnie zastanawiali się jakie projekty są potrzebne różnym grupom mieszkańców. Uczyli się także jak dobrze przygotować i napisać projekt do budżetu partycypacyjnego.

Oprócz lekcji, w każdej szkole zorganizowaliśmy punkt konsultacyjny. Mogli skorzystać z niego wszyscy uczniowie i nauczyciele. Była to szansa na dopytanie edukatora o szczegóły, otrzymanie wskazówek jak przygotować się do udziału w publicznych dyskusjach, promowaniu projektów i głosowaniu. Uczniowie, którzy złożyli projekty, uczyli się jak zaprezentować swój projekt na spotkaniach z mieszkańcami i co zrobić na kolejnych etapach budżetu partycypacyjnego. Na każdym etapie uczniowie otrzymywali wsparcie nauczycieli oraz naszych edukatorów.

Debatowanie

Wiosną, w szkołach, z pomocą uczniów i nauczycieli, zorganizowaliśmy debaty. Ich tematyka, uczestnicy i przebieg zależały od zaangażowania danej szkoły. Tam, gdzie to było możliwe, debata dotyczyła projektów zgłoszonych przez uczniów. Był to moment, w którym uczniowie rozwijali swoje kompetencje autoprezentacji oraz prowadzenia dyskusji. Nauka odbywała się w najbardziej efektywnej formie: uczenia przez doświadczenie.

Na koniec działań w szkołach, tuż po rozpoczęciu warszawskiego głosowania, wraz z urzędem dzielnicy Targówek przygotowaliśmy debatę ogólnodzielnicową. Wzięli w niej udział przedstawiciele szkół, mieszkańcy Targówka oraz przedstawiciele urzędu dzielnicy. Debatowaliśmy o projektach zgłoszonych do budżetu partycypacyjnego, zwłaszcza tych przygotowanych przez uczniów. Zachęcaliśmy zgromadzonych do głosowania na projekty.

Mamy nadzieję, że projekt był wartościowym doświadczeniem dla wszystkich jego uczestników i będzie oddziaływać poza szkolne mury.

Pliki do pobrania

Materiał edukacyjny „Najważniejsze wiadomości o budżecie partycypacyjnym”

Materiał edukacyjny „Jak napisać projekt do budżetu partycypacyjnego na rok 2017 na Targówku?”

Materiał edukacyjny „Jak zagłosować w budżecie partycypacyjnym na rok 2017? Krótka podpowiedź”

Projekt „Budżet partycypacyjny na Targówku – edukacja obywatelska w szkołach” jest dofinansowany ze środków Programu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.