Narady obywatelskie – uczenie przez doświadczenie

Wierzymy, że nie ma lepszej metody na zdobycie nowych umiejętności organizatorskich oraz na zrozumienie specyfiki procesu partycypacyjnego, niż zmierzenie się z nim w praktyce. Dlatego narady zostały przygotowane i przeprowadzone przez gminne zespoły, złożone z przedstawicielek i przedstawicieli lokalnych administracji, instytucji i organizacji. Fundacja Pole Dialogu wspierały je pod względem merytorycznym (poprzez szkolenia, ciągłe wsparcie merytoryczne).

Projekt rozpoczął się w Rejowcu Fabrycznym, którego mieszkańcy i urzędnicy uczestniczyli już w naradach obywatelskich w ramach projektu ,,Włącz się! Energetyczne narady obywatelskie”. To przyczyna, dla której to miasto przyjęło rolę pierwszego organizatora narady. W Rejowcu mieszkańcy dyskutowali o przyszłości starego budynku dworca PKP. Był to temat wyłoniony w wyniku konsultacji z mieszkańcami i władzami. Po serii wstępnych spotkań zdiagnozowaliśmy kilka ważnych dla społeczności tematów, które warto było przedyskutować w ramach narady obywatelskiej. Aby wybrać jeden z nich, rejowiecki zespół ds. narady obywatelskiej przeprowadził ogólnodostępną ankietę. Zdecydowaną większością głosów zwyciężył temat dworca.

Rejowieckiej naradzie przyglądali się przedstawiciele trzech innych gmin. Po jej zakończeniu, przedstawiciele jednej z nich – Opola Lubelskiego, zdecydowali się powtórzyć proces uczenia przez doświadczenie na bazie narady obywatelskiej u siebie. Tam cały proces został powtórzony. Powołano i przeszkolono zespół ds. narady obywatelskiej. Na temat narady wybrano podniesienie atrakcyjności centrum miasta. Od stycznia do kwietnia 2016 roku odbyły się spotkania narady i wysłuchanie publiczne.

Schemat narady obywatelskiej

W obu gminach schemat spotkań był taki sam. Dwudziestoosobowa grupa mieszkańców dyskutowała o każdym z zagadnień podczas czterech spotkań. Zdobywali wiedzę, poznawali swoje argumenty, zadawali pytania, na które odpowiadali pracownicy urzędów lub zaproszeni eksperci (np. przedstawiciele Policji czy konserwatora zabytków). Podczas spotkań opracowano rekomendacje społeczne. Zostały zaprezentowane szerszemu gronu mieszkańców podczas wysłuchania publicznego, na którym osoby nie uczestniczące w pracach mogły się na ich temat wypowiedzieć. Na zakończenie wysłuchania, rekomendacje zostały oficjalnie przekazane burmistrzom i przewodniczącym rady miasta.

Zespoły ds. organizacji narad

W każdej z gmin powstał sześcioosobowy zespół do spraw organizacji narady obywatelskiej, który pracował z osobami z Pola Dialogu. Chodziło o to, by po zakończeniu projektu osoby umiały zorganizować proces partycypacyjny w przyszłości.

Na początku odbyły się szkolenia na temat konsultacji społecznych i praktyczny kurs facylitacji, prowadzenia spotkań. Przed każdym z czterech spotkań narady i wysłuchaniem publicznym odbywało się spotkanie przygotowujące zespół do działań, a po każdym wydarzeniu wspólnie omawialiśmy przebieg spotkania, otwarcie rozmawialiśmy o trudnościach, o tym, co się powiodło i wyzwaniach związanych z kolejnymi krokami.

Każda osoba miała swoje główne zadania. Należała do nich promocja narady, rekrutacja odpowiednio zróżnicowanej grupy uczestników. Ważne było, by na sali znalazły się osoby z różnych stron gminy, w różnym wieku, o różnym doświadczeniu, mające różny status społeczno-ekonomiczny itd. Dlatego nie ograniczaliśmy się do otwartego naboru na naradę, ale aktywnie zabiegaliśmy o obecność przedstawicieli i przedstawicielek kluczowych grup. Dzięki takiej celowej rekrutacji w spotkaniach uczestniczyły osoby reprezentujące różne potrzeby i interesy. Ponieważ dostęp do informacji to podstawa narady – trzeba było także przygotować materiały informacyjne dla uczestników na wybrany temat, opracować notatki ze spotkań i potem je publikować. Do tego dochodziła organizacja spotkań i wysłuchania publicznego. Jak również opracowanie scenariuszy czterech spotkań, wysłuchania i ich prowadzenie (niekiedy z naszym współudziałem).

W obu gminach osoby z zespołu były początkowo mocno onieśmielone. Były wątpliwości, czy uczestnicy przyjdą, czy uda się ich zaangażować do pracy nad pomysłami, czy pojawią się konflikty, a jeśli tak, to jak sobie z nimi poradzić.  Nic dziwnego – takie myśli zawsze pojawiają się przy organizowaniu konsultacji społecznych. W toku spotkań członkowie zespołu nabierali doświadczenia, coraz pewniej czuli się w roli facylitatorów i moderatorów. Korzystali z nowych umiejętności także w innych sytuacjach. A na koniec narady chętnie deklarowani uczestnictwo w kolejnych procesach tego typu. Potwierdziło się, że wspólne zastanawianie się jak przeprowadzić proces, przejście przez niego w praktyce, omawianie trudności, które się napotkało, czyli mówiąc w skrócie, uczenie przez doświadczenie, to najlepsza metoda edukacji.

Doświadczenia z przebiegu projektu opisaliśmy w publikacji „Narady obywatelskie. Wyjątkowa forma konsultacji społecznych. Rozmowy z osobami zaangażowanymi w narady w Rejowcu Fabrycznym i Opolu Lubelskim”, która jest dostępna w formatach pdf, mobi i epub.

Wrażenia z narady

Nie da się ukryć, że dla urzędu miasta to są dodatkowe obowiązki. Ale nasi pracownicy to rozumieją i aktywnie włączają się w projekt narad obywatelskich. Wspólnie z mieszkańcami cały czas się uczymy. Dlatego najważniejsza jest chęć podejmowania nowych wyzwań z nowymi obowiązkami. Moja rada dla samorządów miasteczek i gmin? Warto spróbować. Po latach pędu za środkami unijnymi, teraz oprócz dalszych zabiegów o kolejne dotacje unijne trzeba z mieszkańcami jak najściślej komunikować się o priorytetach dalszego rozwoju naszych małych ojczyzn. Narada obywatelska to bardzo dobre narzędzie dla zwiększenia partycypacji społecznej mieszkańców. Tym bardziej, że mamy jeszcze do rozwiązania wiele trudnych problemów i różnych spraw, które decydują o poziomie życia w miasteczku.

Stanisław Bodys, Burmistrz Rejowca Fabrycznego.

Dopiero w czasie spotkań mieszkańcy zdobywają wiedzę i szersze spektrum informacji, pozwalające na wypracowanie rekomendacji możliwych następnie do wdrożenia przez samorząd. Spotkania dają możliwość oceny sytuacji problematycznej z różnych perspektyw i interesów, co również przekłada się na jakość wypracowanych rekomendacji.

Dariusz Wróbel, Burmistrz Opola Lubelskiego.

Cztery spotkania to moim zdaniem dobre rozwiązanie. Z jednej strony uczestnicy narad poznają się ze sobą i mają okazję popracować w tym samym gronie przez cykl spotkań, z drugiej zaś ilość spotkań nie męczy uczestników. Wszystko zależy od dobrego balansu.

Sławomir Szczęsny, członek opolskiego zespołu ds. narady obywatelskiej, pracownik miejscowego domu kultury.

Ze spotkania na spotkanie obserwowaliśmy, jak rozwijały się umiejętności komunikacyjne członków zespołu. Stali się faktycznymi moderatorami przebiegu narady, potrafili zapanować nad prowadzoną dyskusją i wymianą poglądów, rozładowywali napięcia, sprawnie wprowadzali w temat spotkania, nawiązując do zakończonych spotkań. To bardzo ważne umiejętności, dzięki którym utrzymywaliśmy ciągłość mimo dużych odstępów czasowych między spotkaniami a finalnie udało się, mimo wielu różnic i pomysłów, uzgodnić kluczowe wnioski i rekomendacje.

Gabriela Tersińska-Pruchniak, Wiceburmistrz Opola Lubelskiego.

Pliki do pobrania

  Prezentacja „Narady obywatelskie – uczenie przez doświadczenie. Podsumowanie”.

      „Narady obywatelskie. Wyjątkowa forma konsultacji społecznych. Rozmowy z osobami zaangażowanymi w narady w Rejowcu Fabrycznym i Opolu Lubelskim”, red. Agata Urbanik, Fundacja Pole Dialogu 2016.

Rekomendacje społeczne wypracowane przez naradę obywatelską na temat przyszłości starego budynku dworca w Rejowcu Fabrycznym.

Rekomendacje wypracowane przez naradę obywatelską na temat atrakcyjnego centrum miasta w Opolu Lubelskim.

Projekt był realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.